Resensi Novel

RESENSI NOVEL       :

1. Identitas Novel

a.    irah-irahan  novel                             : Ing Manila Tresnaku Kelara-lara

b.    panyerat                                             : Fitri Gunawan

c.    penerbit                                              : Q Publisher

d.    cetakan saha taun terbit                  : cetakan kaping sepisan, 2011

e.    kandel buku saha cacahing kaca             : 14X21 cm; 166 kaca

f.     ISBN                                                   : 978-602-98256-3-3

g.    Jenis kertas                                       : HVS warni pethak

2. Irah-irahan Resensi

    Resensi Novel “Ing Manila Tresnaku Kelara-lara”

3. Wosing Buku

Manila kutha kang lagi dakpanggoni kanggo nerusake kuliah S2 ku. Ing dina iku aku karo kancaku Eni lan Dewi lagi ana ing toko buku. Ing kono padha golek buku-buku sing  disenengi dhewe-dhewe. Sawise wis oleh bukune aku ngadek ing sandhinge Eni kang lagi antri. Ing kono aku disentak marang kasir dikon antri. Wah aku kewirangan banget, terus langsung ngadek ing mburine Eni. Banjur ana wong kang ngomong “mbak seka Indonesia ya?”, aku mangsuli “kok ngerti mas, asli Indonesia juga ya?”. Wong Indonesia ki isa dititeni, ora disiplin tur srudak-sruduk sambunge wong lanang kuwi. Ing kono Eni lan Dewi kenalan karo bocah bagus kang jeneng Irawan. Nanging Dini ora ngatekake.

Tanggal 17 Agustus ana resepsi pitulasan, dene acara hiburane dipasrahake marang mahasiswa sing nduweni kaprigelan ing bab seni budhaya. Ing acara iku Dini urun tari Solo Klasik yaiku gambyong, dene Eni lan Dewi urun lagu Keroncong Tanah Airku. Hiburan kang wis dipentasake wong telu iku mau gawe Kedubes lan sing nonton nglembana. Bocah telu iku mau padha rangkulan karo nangis amarga bungah atine. Ing kono Irawan uga nyalami bocah wadon iku mau. Awit iku Irawan nduwe pangrasa marang Dini. Nduwe pangarep-arep kang luwih marang dheweke. Ananging Dini wis ana sing ngenteni ing Indonesia kana.

Ana ing SMA Dini lan Riris mlebu jurusan IPA, dene Tohari jurusan Fisika. Dini aktif melu OSIS ing sekolahane. Tohari uga, kamangka sing kepilih dadi ketua OSIS Tohari iku. Saya suwe Dini cerak karo Hari, ibune Hari uga seneng banget marang Dini. Sawise tamat SMA ibune Hari kepengin mantu, ananging ibune Dini durung setuju. Kamangka umure isih enom lan durung mapan upama wis omah-omah. Amarga ing keluargane Dini iku nduwe tradhisi lan komitmen sing utama ing babagan pendidikan. Pungkasane Dini mlebu Fakultas Psikologi Unair dene Hari mlebu Fakultas Pertanian ing Universitas Udayana ananging iku ing tahun ngarepe meneh. Patang tahun anggone Dini lulus banjur dheweke dadi guru ing Unesa.

Dini lulus TOEFL, banjur oleh beasiswa S2 ing Manila nganti ketemu Irawan kuwi. Atine njahe wana, poyang-payingan. Dheweke kelingan marang Hari kang lagi berjuang ana Bukit Jimbaran kok dheweke malah seneng-seneng nang Manila karo Irawan. Sapa ngira yen bu Siti ibune Irawan iku mbiyen kancanan karo bu Laras ibune Dini. Irawan ngutarakake rasa tresna marang Dini, ananging Dini ngomong menawa dheweke wis ana sing ngenteni ing Indonesia kana. Atine Irawan krasa kelara-lara. Anaging rasa asih Irawan marang Dini ora bakalan ilang.

Dini lulus dhisik saka S2 banjur dheweke mulih ana ing Sidoarjo. Bareng teka ing ngomah, ibune kaget. Surat sing wis dikiremake apa durung teka kok Dini mulih katon biasa-biasa bae. Ibune crita, yen Hari wis omah-omah amarga wingi Hari digrejek marang bapake supaya ndang rabi sakdurunge bapake iku dipundhut dening sing maha kuwaos. Atine dini lara banget, dheweke ora bisa ngempet eluh kang netesi ing pipine iku. Ananging Dini bisa nrima takdir sing wis digarisake marang Gusti.

Eni lan Dewi telpon ngabari yen wis lulus, banjur ngajaki Dini reuni. Ing reunian iku uga ana Irawan. Dini ora ngira yen Irawan iya melu acara reuni kang wis direncanakake kanca-kancane iku. Ana ing Jakarta, kabeh kuwi mau padha seneng-seneng anggone reunian. Irawan wis ngerti yen Hari iku wis omah-omah marga pepinginane wong tuane. Ing kana Irawan nduwe pangarep-arep marang Dini. Semono uga Dini nduwe rasa tresna marang Irawan.

Wong tuane Dini lan Irawan seneng banget dina kang ditunggu teka. Resepsi nikahane Dini lan Irawan nganggo adat Jawa lengkap wiwit saka siraman, midodareni, akan nikah banjur resepsine. Kepengine bu Siti klakon nduwe mantu wong Jawa lan ngunakake adat Jawa pisan. Atine seneng banget. Sawise patang tahun, Irawan lan Dini nduwe anak lanang siji. Dini dicritani marang mbak Titin mbake Hari kang ketemu ing mall. Mbak Titin crita yen sisihane Hari iku seda pas lagi nglairake anake Hari. Ing kono Dini lan Irawan nduwe rasa welas marang Hari amarga kejadian iku. Ananging kepiye maneh  garis urip wis diatur marang Gusti, takdire Hari karo sisihane iku mung nganti semono.

 

4. Unsur intrinsik novel     

a. tema             : percintaan

            b. wos              : cariyos ingkang nyariosaken tiyang wadon ingkang tresna saha setya

marang gegandulaning ati awit dipunpisahaken kaliyan papan ingkang tebih

            c. setting          : - papan          : setting papan ingkang dipunginakaken inggih menika

                                                              wonten ing  luar Negeri Filipina, Malaysia saha

                                                               wonten ing Indonesia

                                      - wekdal        : wekdalipun menika gumantung kaliyan cariyos

            d. alur              : alur ingkang dipunginakaken menika ngangge alur maju saha

                                       mundur.

            e. lelewaning basa       :

               wonten ing novel menika wonten bebasanipun, inggih menika :

1. jebul janma tan kena kinira

2. dudu sanak dudu kadang

3. jembar segaramu

4. longgar dhadhamu

5. mikul dhawet rengeng-rengeng

f. amanat

- wonten ing gesang menika kedah percaya dhumateng Gusti awit jodoh, rejeki, saha tekaning pati. Minangka manungsa menika namung saged usaha, sanesipun gumantung Gusti ingkang gadhah kuwasa.

-       Dados tiyang Jawi menika langkung saenipun nindakaken tradisi-tradisi utawi budaya ingkang kedahipun taksih dipunlampahi wonten ing jaman samenika. kados ta siraman saha midodareni amargi seiring berkembangnya jaman tradisi menika sampun wiwit ical.

g. penokohan   :

                        1. Dini              → tiyang wadon ingkang judes (nanging sejatosipun apik),

                                                      pinter, gadhah sipat atos atinipun, remen maos buku, saha

                                                      apa adanya.

                        2. Irawan           → pinter, cerdik, prihatos marang kanca, remen tulung

                                                       tinulung, apikan, saha sekedhik atos atinipun.               

                        3. Eni                → kancanipun Dini ingkang sekedhil urik (jail), apikan saha

                                                       pinter.

                        4. Dewi            → kancanipun  Dini ingkang urik ugi, apikan, remen tulung

                                                       tinulung.

                        5. Hari              → pacaripun Dini ingkang setya, manut dhateng tiyang

                                                      sepuhipun.

                        6. Bu Laras      → ibunipun Dini ingkang wicaksana

                        7. Bu Siti         → ibunipun Irawan ingkang apikan nanging sekedhik atos

                                                      atinipun.

           

5. Format novel          :

Wujud novel menika standart, ginakaken kertas HVS warni pethak. Hurupipun ginakaken times new roman. Cover-ipun menika werni dhasar coklat sarta wonten gambaripun tiyang kakung saha tiyang estri. Wonten sekar teratai ugi wonten ing cover satemah dadosaken novel menika katon endah.

6. Kaluwihan saha Kekirangan Novel

    a. kaluwihan novel

       * basa ingkang dipunginakaken menika gampil dipunmangertosi.

       * tembung-tembungipun ingkang dipunginakaken sampun trep (cetha saha singkat).

       * panganggening tembung sarta ukara sae, sarta wonten bebasanipun ing salebeting novel satemah damel pamaos boten bosen anggenipun maos.

       * wonten ukara utawi pacelathon  ingkang lucu, satemah dadosaken cariyos menika boten monoton.

       * cover ngajeng sae kanthi latar werni coklat.

    b. kekirangan novel

       * boten dipun-cantum-aken kandeling novel, satemah nyebabaken pamaos boten mangertosi pinten senti kandelipun. Menawi badhe ngresensi, pamaos kedah ngukur piyambak kandel novel menika.

     * panyeratan tembung wonten sekedhik ingkang lepat, tuladhanipun tembung “dahar” ingkang leres inggih menika “dhahar”.

       * boten wonten sinopsis-ipun wonten ing cover wingking, satemah buku ingkang dipunadol menika wujudipun taksih dipunsegel. Pamaos boten tamtu tertarik dening novel menika. Dados, langkung saenipun bilih dipunsukani sinopsis supados pamaos sekedhik mangertosi kadospundi cariyosipun.

7. Dudutan

Dudutan saking maos novel kasebut inggih menika, raos setya menika sanget kangge suatu hubungan menika, ananging wonten ing gesang menika Gusti Allah sampun nemtokaken jodho, rejeki saha pati. Saben  manungsa namung saged usaha, ananging sadaya wangsul malih dhateng kersanipun Gusti Allah.

Minangka tiyang Jawi, tradhisi-tradhisi panggih kados ta siraman saha midodareni sampun awis dipuntemtokaken wonten ing jaman samenika. tiyang Jawi menika kedah nglestantunaken tradhisi-tradhisi ingkang sampun wonten, amargi nilai filosofi ingkang inggil saha gadhah makna-makna tartamtu.

Buku menika cocok dipunwaos amargi cariyosipun saged narik kawigatosan pamaos awit saking irah-irahan saha gambaripun. Wonten ing salebeting novel menika ngewrat unsur budaya saha tradhisi. Sarta wonten pacelathon ingkang lucu ugi satemah damel pamaos boten bosen kangge pamaosipun.

Artikel

Tedhak Siti

Ing tanah Jawa iki akeh banget upacara adat kang nganti seprene isih diugemi dening masyarakat. Bab kuwi nuduhake sanajan jamane wis maju, nanging adat istiadat tradhisonal ora dilalekake. Salah sijine upacara iku arane Tedhak Siti.

Upacara Tedhak Siti yaiku upacara kanggo bocah kang umure pitung sasi. Umur pitung sasi iku kanggone bocah lagi wayahe ditletah. Iya amarga ditlatah iku sikile mesthi ngidak lemah. Sadurunge bocah mau ngidak lemah kang sepisanan, dianakake upacara Tedhak Siti. Urutane upacara Tedhak Siti yaiku :

1.    Nyirami

Bocah kang arep dislameti didusi nganggo banyu kembang supaya wangi banjur disalini klambi anyar gres.

2.    Midak Jadah

Bocah kang wis didandani mau banjur ditletah ing jadah pitung warna.

3.    Menek Tebu Wulung

Sawise pidakan jadah banjur diajari menek tebu wulung lan dilungguhake ing pucuke kanthi ancas besuk bisa dadi pemimpin.

4.    Dikurung

Bubar dilungguhake ing tebu wulung, banjur dilungguhake ing lampit lan dikurungi kurungan jago. Ing jero kurungan dicepaki ubarampe wong urip kang diwadhahi tampah kayata : beras kuning, dhuwit, jungkat, kaca, pari, potelot, lan sapiturute. Bocah mau diajab jupuk salah siji saka uba rampe mau, jare apa kang dipilih mau sing dadi gambarane apa kang bakal dumadi ing wektu dewasa.

5.    Udhik-Udhik

Udhik-udhik yaiku nyebar beras kuning karo dhuwit kang ana tampah mau, minangka tandha amal lan sedekah.

6.    Ubarampe

Kembang setaman, sapu gerang, lan piranti sanguning wong urip.

7.    Sesaji

Kang pungkasan awujud tumpeng. Upacara tedhak Siti ancase kanggo ngenalake bocah marang alam lingkungan kang bakale kanggo urip.

PARIBASAN, PARIKAN, SALOKA, ISBAT, LAN WASITA ADI

PARIBASAN

            Paribasan yaiku unen-unen kang wis gumathuk racikane lan mawa teges tertemtu. Dhapukaning paribasan awujud ukara utawa kumpulaning tembung (Frase), lan kalebu basa pinthuk. Racikaning tembung ora owah, surasa utawa tegese uga gumathuk, lumrahe ateges entar. Tegese tembung lumereg, gumantung surasa lan karepan kinandhut ing unen-unen. Paribasan ngemu teges: Tetandhingan, pepindhahan, utawa pepiridan (saemper pasemon). Kang disemoni manungsa, ulah kridhaning manungsa, utawa sesambungane manungsa lan alam uripe.

Tuladha :

1.    Adigang, adigung, adiguna : aja ngandhalake kekuwatan, kaluhuran, lan kapinteran

2.    Ana catus mungkur           : ora gelem ngrungakake rerasan ora becik

3.    Aji godhong garing            : wia ora ana ajine babar pisan

4.    Anak polah bapa kepradah          : wong kang ora bisa nyimpen wewadi

5.    Belo melu seton     : melu kumpul nanging ora ngerti apa kang dirembug

                                                              PARIKAN

                        Parikan yaiku unen-unen kang dumadi saka rong ukara. Ukara sepisan kanggo narik kawigaten, lan ukara kapindhon minangka isi. Parikan iku kaya pantun nanging bwong rong larik, parikan migunakake purwakanthi guru swara

Paugerab utawa pathokane parikan, cacahing wanda kapisan, kudu padhah karo ukara kapindho. Ukara sing ngarep kanggo bebuka dene ukara sabanjure minangka isi, wos. Tibaning ukara kang kapisan ,kudhu padha karo ukara sing kapindho. Parikane bisa dumadi saka rong  gatra utawa patang gatra.

Tuladha         :

1.     Pitik blorok, manak siji. Jare kapok, malah ndadi

2.    Nyangking ember, kiwa tengen. Lungguh      jejer, tamba kangen.

3.    Plesir sore, dina ahad. Naksir kowe, kakeyan ragat.

4.    Plesir sore, dina minggu. Naksir kowe ora kewetu.

SALOKA

Saloka yaiku unen-unen kang ajeg panggonane mawa teges entar, ngemu surasa pepindhan. Nanging kang dipindhahake uwonge.

Tuladha :

1.    Gajang ngidak rapah          : wong kang nglanggar wewalere dhewe

2.    Sumur lumaku tinimba      : wong kang kumudu-kudu dijaluki warah

3.    Lahan korban manis          : wong bagus utawa bagus rupane tur becik bebudine

ISBAT

            Yaiku unen-unen kang ajeg panggonane lan mawa surasa tertemtu. Isbat awujud racikaning tembung kang ndhapuk ukara, ngemu teges entar lan ngemu “pasemon”. Tembung isbat tegese “katetepan”. Isbat saemper paribasan, tegese lumereg marang filsafat (mbok menawa luwih trep “falsafah”) lan pasemon. Lumrahe dianggo istilah, konsep, utawa kredho ing ngelmu tasawuf, makripat, filsafat utawa falsafah kejawen, utawa ideologi “sangkan parang”.

Tuladha         :

1.    Awang-awang uwung-uwung : alam kekosongan

2.    Sunyaruri bumi kapetha sak njeroning siti : Bumi kang kekubur ing jero lemah

3.    Wong cina landha kari sejodho : wong cina lan landha urip bebarengan

WASITA ADI

              Yaiku unen-unen kang ajeg panganggone. Ora tetembungane mawa teges entar.

Tuladha                                                              :

1.  Nggepuk kemiri : gawean gampang (pekerjaan mudah).

2.  Kempladheyan ngejak sempal : sedhulur ngajak susah (saudara ngajak susah).

3.  Ora keris ora keras : wong mlarat nanging merwabawani (orang miskin tetapi berwibawa).

4.  Kethek setanggon : bebarengan tumindak ala (bersama-sama melakukan hal yang tidak baik).

Kumpulan Paribasan

Paribasan

Paribasan

A  1.    Adhang-adhang tètèsé êmbún.  Njagakaké barang mung sak olèh olèhé. 2.    Adigang, adigúng, adigunå Ngêndêlaké kakuwatané, kaluhurané lan kapintêrané 3.    Aji gódhóng garíng. Wis ora ånå ajiné/asór banget 4.    Ånå catúr mungkúr. Ora gelem ngrungókaké rêrasan kang ora bêcík 5.    Ånå daulaté ora ånå bêgjané. Arep nêmu kabêgjan, ning ora sidå. 6.    Ånå gulå ånå sêmut. Panggonan síng akèh rêjêkiné, mêsti akèh sing nêkani. 7.    Anak polah båpå kêpradah. Tingkah polahé anak dadi tanggungané wóng tuwå. 8.    Anggênthóng umós. Wóng kang ora biså nyimpen wêwadi. 9.    Angón mångså. Golèk waktu kang prayogó kanggo tumindak. 10. Angón ulat ngumbar tangan. Ngulataké kaanan yèn limpé banjur dicólóng. 11. Arêp jamuré êmoh watangé. Gêlêm kêpenaké ora gêlêm rêkasané. 12. Asu rêbutan balúng. Rebutan barang kang sêpélé. 13. Asu bêlang kalúng wang. Wóng asór nangíng sugíh. 14. Asu gêdhé mênang kêrahé. 15. Wóng kang dhuwúr pangkaté,       mêsthi baé luwih gêdhé panguwasané 16. Asu marani gebúk. Njarag marani bêbaya. 17. Ati béngkong olèh óncóng. Wóng duwé niyat ålå oléh dalan.

B  1.    Bålådéwå ilang gapité. Ilang kakuwatané/kaluhurané. 2.    Banyu pinêrang ora bakal pêdhót. Pasulayané sêdulur ora bakal medhótake pasêdulurane. 3.    Bathang lêlaku. Lunga ijèn ngambah panggonan kang mbêbayani. 4.    Blåbå wudå. Saking lomane nganti awake dhéwé ora kêduman. 5.    Bèbèk mungsuh mliwís. Wóng pintêr mungsuh pådhå wóng pintêr. 6.    Bêcík kêtitík ålå kêtårå. Bêcik lan ålå bakal kêtårå ing têmbé mburiné. 7.    Bêlo mèlu sêton. Manút grubyúk ora ngêrti karêpé. 8.    Bêras wutah arang bali mênyang takêré. Barang kang wís owah ora bakal bali kaya mauné. 9.    mBidhúng api rowang. Ethók-éthók nulúng nangíng sêjatiné arêp ngrusuhi. 10. Blilu tau pintêr durúng nglakoni. Wóng bodho nanging sêríng nglakóni, luwih pintêr karo wóng pintêr nanging durung tau nglakóni. 11. Bubuk olèh lèng. Wóng duwé niyat ålå olèh dalan. 12. Búng príng petúng. Bocah kang lónggór (gêlis gêdhé). 13. Buntêl kadút, ora kinang ora udút. Wóng nyambút gawe bóróngan ora olèh mangan lan udut /rokok. 14. mBuru ucêng kélangan dhêlêg. Mburu barang sêpélé malah kélangan barang kang luwíh gêdhé. 15. Busúk kêtêkúk, pintêr kêblingêr. Síng bodho lan síng pintêr pådhå nêmu cilåkå.

C  1.    Carang canthèl. Ora diajak gunêman nanging mèlu-mèlu ngrêmbug. 2.    Car-cór kåyå kurang janganan. Ngómóng cêplas-cêplós ora dipikir dhisik. 3.    Cathók gawèl. Sênêng cawé cawé mêsthi ora diajak gunêman. 4.    Céból nggayúh lintang. Kêkarêpan kang mokal bakal kêlakón. 5.    Cêcak nguntal cagak. Gêgayuhan kang ora imbang kekuwatan. 6.    Cêdhak cèlèng boloté. Cêdhak karo wong ålå bakal katut ålå. 7.    Cêdhak kêbo gupak. Cêdhak karo wong ålå bakal katut ålå. 8.    Ciri wanci lêlai ginawa mati. Pakulinan ålå ora biså diowahi yèn durung nganti mati. 9.    Cincing-cincing mêksa klêbus. Karêp ngirid nanging malah êntèk akèh. 10. Criwis cawís. Sênêng maido nanging yó sênêng mènèhi/muruki. 11. Cuplak andhêng – andhêng yèn ora pêrnah panggonan bakal disingkiraké. Wóng kang njalari ålå, bêcík disingkiraké.

D  1.    Dadiyå banyu emóh nyawuk, dadiyå gódhóng emóh nyuwèk, dadiyå sukêt emóh nyênggút. Wis ora gêlêm nyanak / såpa arúh. 2.    Dahwèn ati opèn. Nacad nangíng mbênêrake wong liya. 3.    Dhandhang diunèkaké kuntúl, kuntúl diunèkaké dhandhang. Ålå diunèkaké bêcí, bêcík diunèkake ålå. 4.    Déså måwå cårå, negårå måwå tåtå. Saben panggonan duwé cårå utåwå adat dhéwé dhéwé. 5.    Dhêmit ora ndulít, sétan ora doyan. Tansah diparingi slamêt ora ånå kang ngrusuhi. 6.    Digarókake dilukókake. Dikóngkón nyambút gawe abót. 7.    Didhadhungå medhót, dipalangånå mlumpat. Wóng kang kêncêng karêpé, ora kênå dipênggah manèh. 8.    Diwènèhi ati ngrógóh rêmpêla. Wis diwènèhi sêthithík, malah njaluk kang akèh. 9.    Dóm sumurup ing banyu. Laku sêsidhêman kanggo mêruhi wêwadi. 10. Dudu sanak dudu kadang, yèn mati mèlu kélangan. Sênajan wóng liya nèk nêmoni rêkasa bakal dibélani. 11. Dukå yayah sanipi, jåjå bang mawingå wingå. Wóng kang nêsu banget. 12. Dudutan lan anculan. Pådhå kêthikan, síng siji éthok-éthok ora ngêrti. 13. Durúng ilang pupak lêmpuyangé. Wóng kang dianggêp bocah cilík durung ngêrti åpå-åpå. 14. Durúng pêcus kêsêlak bêsús. Durúng sêmbada nanging kêpingín síng ora-ora.

E  1.    Éman éman ora keduman. Karêp éman malah awaké dhéwé ora kêduman. 2.    Êmban cindé êmban siladan. Pilíh kasíh ora adíl. 3.    Êmbat êmbat cêlarat. Wóng nyambút gawé kanthi ngati-ati bangêt. 4.    Êmprít abuntút bêdhúg. Pêrkara síng mauné sêpélé dadi gêdhé. 5.    Êndhas gundhúl dikêpêti. Wís kêpénak ditambahi kêpénak manèh. 6.    Êndhas péthak kêtiban êmpyak. Wóng kang bola-bali nêmu cilaka. 7.    Ênggon wêlut didoli udhèt. Panggoné wóng pintêr dipamèri kapintêran síng ora sêpirowå. 8.    Êntèk ngamèk kurang golèk. Olèhé, ngunèni/nyênèni sakatogé. 9.    Êntèk jaraké. Wís êntèk kasugihané. 10. Ésuk dhêlé soré témpé. Wóng kang ora têtêp atiné (méncla – ménclé).

G  1.    Gagak nganggo lar mêrak. Wóng asór (cilík) tumindak kaya wóng luhúr (gêdhé). 2.    Gajah alingan sukêt têki. Laír lan batine ora pådhå, mêsti bakal kêtårå. 3.    (ng) Gajah êlar. Sarwå gêdhé lan dhuwur kêkarêpané. 4.    Gajah ngidak rapah. Nrajang wêwalêr dhéwé. 5.    Gajah pêrang karo gajah, kancíl mati ing têngah. Wóng gêdhe kang pådhå pasulayan, wóng cilík síng dadi korban. 6.    Garang garíng. Wóng sêmugíh nangíng sêjatiné kêkurangan. 7.    Gawé luwangan nggo ngurugi luwangan. Golèk utangan kanggo nyaúr utang síng dhisík. 8.    Gayúk-gayúk tuna, nggayúh nggayúh lupút. Samubarang kang dikarêpaké ora bisa kêturutan. 9.    Gliyak-gliyak tumindak, sarèh pakolèh. Sênajan alon-alon anggoné tumindak, nangíng bisa kalêksanan kêkarêpané. 10. Golèk banyu bêníng. Mêguru golèk kawruh síng bêcík. 11. Golèk-golèk kêtêmu wóng luru-luru. Karêpe arêp golèk utangan malah diutangi (dijaluki utang). 12. Gupak puluté ora mangan nangkané. Mèlu rêkasa nangíng ora mèlu ngrasakaké kêpénak. 13. Idu didilat manèh. Murungaké janji síng wís diucapaké. 14. Iwak lumêbu wuwu. Wóng kêna apus kanthi gampang.

J  1.    (n)Jagakaké êndhógé si blórók. Njagakaké barang kang durung mêsti ånå lan orané. 2.    (n)Jajah désa milang kori. Lêlungan mênyang êndi-êndi. 3.    Jalmå angkårå mati murkå. Nemoni cilåkå jalaran angkårå murkané. 4.    (n)Jalukan ora wèwèhan. Sênêng njaluk ora gêlêm mènèhi. 5.    Jati kêtlusupan ruyúng. Kumpulané wóng bêcik klêbon wóng ålå. 6.    Jaran kêrubuhan êmpyak. Wóng wís kanji (kapók) bangêt. 7.    Jarít lawas ing sampiran. Duwé kapintêran nangíng ora digunakaké. 8.    Jêr basuki måwå béa. Samubarang gêgayuhan mbutuhaké wragat. 9.    (n)Jujú muwúl. Prakårå kang nambah-nambahi rêkåså. 10. (n)Junjúg ngêntêbaké. Ngalêmbana nangíng duwe niyat ngasoraké.

K  1.    Kacang ora ninggal lanjaran. Kabiasané anak niru wóng tuwané. 2.    Kadang konang. Gêlêm ngakóni sêdulur mung karo síng sugíh. 3.    Kalah cacak mênang cacak. Samubarang pênggawéyan luwíh bêcík dicoba dhisík biså lan orané. 4.    Kandhang langít, bantal ombak, kêmúl mégå. Wóng síng ora duwé papan panggonan 5.    Katépang ngrangsang gunúng. Kagêdhen karêp/panjångkå mokal biså kelakón. 6.    Katón kåyå cempåkå sawakúl. Tansah disênêngi wóng akèh. 7.    Kåyå banyu karo lêngå. Wóng kang ora bisa rukún. 8.    Kakèhan gludhúg kurang udan. Akèh omongé ora ånå nyatané. 9.    Kêbanjiran sêgårå madu. Nêmu kabêgjan kang gêdhé bangêt. 10. Kêbat kliwat, gancang pincang. Tumindak kêsusu mêsthi ora kêbênêran. 11. Kêbo bulé mati sétra. Wóng pintêr níng ora ånå síng mêrlókaké. 12. Kebo ilang tómbók kandhang. 13. Wís kélangan ngêtokaké wragat manèh kanggo nggoleki malah ora kêtêmu pisan. 14. Kêbo kabótan sungu. Rêkåså mergå kakèhan anak. 15. Kêbo lumumpat ing palang. Ngadili prakårå ora nganggo watón. 16. Kêbo mulíh menyang kandhangé. Wóng lunga adóh bali mênyang omah manèh. 17. Kêbo nusu gudèl. Wóng tuwa jalúk wurúk wóng ênóm. 18. Kêgêdhèn êmpyak kurang cagak. Kêgêdhèn kakêrêpan nangíng kurang sêmbada. 19. Kajugrugan gunúng mênyan. Olèh kabêgjan kang gêdhé bangêt. 20. Kêkudhúng welulang macan. Ngapusi nggawé jênêng wóng kang diwêdèni. 21. Kêlacak kêpathak. Ora bisa mungkír, jalaran wís kabuktèn. 22. Kêna iwaké åjå nganti buthêg banyuné. Síng dikarêpaké kêlakon níng åjå nganti gawée rusak/ramé. 23. Kêncana katon wingka. Sênajan apík nangíng ora disênêngi 24. Kêndêl ngringkêl, dhadhag ora godak. Ngaku kêndêl tur pintêr jêbu1 jiríh tur bodho. 25. Kênès ora èthès. Wóng sugíh umúk nangíng bodho. 26. Kêplók ora tómbók. Wóng sênêngané maido thók, ora gêlêm mélu cawé-cawé. 27. Kéré munggah balé. Batúr dipèk bojo karo bêndarané 28. Kéré nêmoni malêm. Wóng kang bêdhighasan / sêrakah. 29. Kêrot ora duwé untu. Duwé kekarêpan níng ora duwé bandha/wragat. 30. Kêrubuhan gunúng. Wóng nêmóni kêsusahan síng gêdhé bangêt. 31. Kêsandhúng ing råtå, kêbêntus ing tawang. Oleh cilåkå síng ora dinyånå nyånå. 32. Kêtula-tula kêtali. Wóng kang tansah nandhang sêngsara. 33. Kêthèk saranggón. Kumpulan wóng kang tindak ålå. 34. Kléyang kabúr kanginan, ora sanak ora kadang. Wóng síng ora duwé panggónan utåwå omah síng têtêp. 35. Klênthíng wadah masin. Angèl ninggalaké pakulinan tumindak ålå. 36. Kongsi jambúl wanên. Nganti tumêkan tuwå bangêt. 37. Krókót ing galêng. Wóng kang mlarat banget. 38. Kriwikan dadi grójógan. Prakårå kang maune cilík dadi gêdhé. 39. Kumênthus ora pêcús. Sênêng umúk nanging ora sêmbada. 40. Kurúng munggah lumbúng. Wóng asór/cilík didadèkaké wóng gêdhé. 41. Kuthúk nggéndhóng kêmiri. Manganggo kang sarwå apík/aji liwat dalan kang mbêbayani. 42. Kutúk marani sundúk ulå marani gêpúk. Njarag marani bebåya. 43. Kuncúng nganti têmêka gêlúng. Suwe bangêt anggoné ngêntèni. 44. Ladak kêcangklak. Wóng kang angkúh nêmóni pakéwúh margå tumindaké dhéwé. 45. Lahang karóban manís. Rupané bagús/ayu túr luhúr bêbudèné. 46. Lambé satumang kari sêmêrang. Dituturi bola-bali mêksa ora digugu. 47. Lanang kêmangi. Wóng lanang kang jirèh. 48. Lêgan golèk mómóngan. Wís kêpénak malah golèk rêkasa. 49. Lumpuh ngideri jagad. Duwe kekarepan kang mokal keturutan.

M  1.    Maju tatu mundúr ajúr. Prakårå kang sarwå pakéwúh. 2.    Matang tunå numbak luput. Tansah lupút kabèh panggayuhané. 3.    Mbuang tilas. Éthok-éthok ora ngêrti marang tumindaké kang ålå síng lagi dilakoni. 4.    Mênêng widårå ulêran. Katón antêng nanging sêjatiné ala atiné. 5.    Mêntung kojå kêna sêmbaginé. Rumangsané ngapusi, nangíng sêjatiné malah kêna apus. 6.    Mêrangi tatal. Mêntahi rêmbug kang wís matêng. 7.    Mikúl dhuwúr mêndhêm jêro. Biså njunjúng drajat wóng tuwå. 8.    Milíh-milíh têbu olèh bolèng. Kakèhan milíh, wêkasan olèh kang ora bêcík. 9.    Mrójól sêlaning garu. Wóng kang lupút såkå bêbåyå. 10. Mubra-mubru mblabar madu. Wóng síng sarwå kêcukupan.

N  1.    Nabók nyilih tangan. Tumindak ålå kanthi kóngkónan wóng liyå. 2.    Ngagar mêtu kawúl. Ngójók-ngójóki supåyå dadi pasulayan, nanging síng diójók-ójóki ora mêmpan. 3.    Ngajari bèbèk nglangi. Pênggawéyan síng ora ånå paédahé. 4.    Ngalasake negårå. Wóng síng ora manut pranatan negårå. 5.    Ngalem lêgining gulå. Ngalembånå kapintêran wóng kang pancèn pintêr/sugíh. 6.    Ngaturake kidang lumayu. Ngaturaké barang kang wis ora ånå. 7.    Nglungguhi klåså gumelar. Nindakaké panggawéyan kang wis tumåtå. 8.    Ngóntragaké gunúng. Wóng cilík asór biså ngalahaké wóng luhúr/gêdhé, nganti gawé kagèt wóng akèh. 9.    Nguthik-uthik macan dhédhé. Njarag wóng kang wís lilíh nêpsuné. 10. Nguyahi segårå. Wèwèh marang wóng sugíh kang ora ånå pituwasé. 11. Nucúk ngibêraké. Wís disuguhi mangan mulíh isíh mbrêkat. 12. Nututi layangan pêdhót. Nggolèki barang sêpélé síng wis ilang. 13. Nyangóni kawula minggat. Ndandani barang kang tansah rusak. 14. Nyólóng pêthèk. Tansah mlèsèt såkå pamèthèke/pambatang.

O  1.    Obah ngarep kobèt mburi. Tumindaké panggêdhé dadi contoné/panutané kawula alít. 2.    Ópór bèbèk, mêntas awaké dhèwèk. Rampung såkå rékadayané dhéwé. 3.    Ora ånå banyu mili menduwúr. Wataké anak biasané niru wóng tuwané. 4.    Ora ånå kukús tanpå geni. Ora ånå akibat tanpå sebab 5.    Ora gonjå ora unús. Wóng kang ålå rupane ugå atine. 6.    Ora mambu énthóng irús. Dudu sanak dudu kadang. 7.    Ora tembúng ora tawúng. Njupúk barange liyan tanpå kåndhå dhisík. 8.    Ora uwúr ora sêmbúr. Ora gêlêm cawé-cawée babar pisan. 9.    Ora kinang ora udút. Ora mangan åpå-åpå. 10. Othak athik didudút angèl. Gunêmé sajak kêpéenak, barêeng ditêmêni jêbul angèl.

P  1.    Palang mangan tandúr. Diwènèhi kepercayan nangíng malah gawé kapitunan. 2.    Pandêngan karo srêngéngé. Mêmungsuhan karo panguwåså. 3.    Panditanê antaké. Lairé katon suci batine ålå. 4.    Pêcrúk tunggu bårå. Dipasrahi barang kang dadi kêsênêngané. 5.    Pitík tróndhól diumbar ing padaringan. Wóng ålå dipasrahi barang kang aji, wêkasan malah ngêntèk-êntèki 6.    Pupúr sadurúng benjút. Ngati-ati mumpúng durúng cilaka.

R  1.    Rampèk rampèk kêthèk. Nyêdhak- nyêdhak múng arêp gawé kapitunan. 2.    Rawé-rawé rantas, malang-malang putúng. Samubarang kang ngalang alangi bakal disingkiraké. 3.    Rêbút balúng tanpa isi. Pasulayan mêrga barang kang sêpèlè. 4.    Rindík asu digitík. Dikóngkón nindakaké(pênggawéyan kang cócók karo kêkarêpané. 5.    Rupå nggéndóng rêgå. Margå barang apík mulå rêgané yå larang. 6.    Rukún agawé santoså, crah agawé bubrah. Yèn padhå rukún mêsti padhå santoså, yèn pådhå congkrah mêsti bakal bubrah rusak.

S  1.    Sabar sarèh mêsti bakal pikolèh. Tumindak samubarang åjå kesusu. 2.    Sabåyå pati, sabåyå mukti. Kerukunan kang nganti tekan pati. 3.    Sadumúk bathúk, sanyari bumi. Pasulayan nganti dilabuhi tekan pati. 4.    Sandhíng kebo gupak. Cedhak wóng tumindak ålå, biså-biså katut ålå. 5.    Satru mungging cangklakan. Mungsuh wóng kang isih sanak sadulur. 6.    Sêdhakêp awé-awé. Wís ninggalake tumindak ålå, nanging ing batín isíh kepingín nglakoni manèh. 7.    Sêmbúr-sêmbúr adús, siram-siram bayêm. Bisa kalêksanan margå olèh pandongàné wong akèh. 8.    Sêpi ing pamrih, ramé ing gawé. Nindakaké panggawéyan kanthi ora duwé kamélikan åpå-åpå. 9.    Síng såpå salah bakal sèlèh. Såpå síng salah bakal konangan. 10. Sluman slumun slamêt. Sênajan kurang ngati-ati. nangíng isíh diparingi slamêt. 11. Sumúr lumaku tinimba, góng lumaku tinabúh. Wóng kang kumudu-kudu dijaluki piwulang/ditakóni.

T  1.    Tebu tuwúh socane. Prakårå kang wis apík, bubrah margå ånå kang durung mêsthi salah lan bênêré. 2.    Téga larané ora téga patiné. Sênadyan néegakake rêkasané, nangíg isíh mènèhipitulungan. 3.    Têkèk mati ing ulóné. Nêmóni cilåkå margå såkå gunêmé dhéwé. 4.    Timun jinårå. Prakårå gampang bangêt. 5.    Timun mungsuh durèn. Wóng cilík mungsúh pànguwåså, mêsthi kalah. 6.    Timún wungkúk jaga imbúh. Wóng bodho kanggone múng yèn kêkurangan baé. 7.    Tinggal glanggang cólóng playu. Ninggalaké papan pasulayan. 8.    Tulúng mênthúng. Katóné nulungi, jêbulé malah ngrusuhi. 9.    Tumbak cucukan. Wóng síng sênêng adu-adu. 10. Tuna sathak bathi sanak. Rugi båndhå, nangíng bathi pasaduluran. 11. Tunggak jarak mrajak, tunggak jati mati. Prakårå ålå ngåmbrå åmbråa, prakårå becik kari sathithík. 12. Tembang rawat-rawat, ujare mbók bakul sunambiwårå. Khabar kang durung mêsthi salah lan bênêré.

U  1.    Ucul såkå kudangan. Luput karo gêgayuhané. 2.    Ulat madhêp ati mantêb. Wís mantêb bangêt kêkarêpané. 3.    Undaking pawartå, sudaning kiriman. Biasané pawartå iku bédå karo kanyatakané. 4.    Ungak-ungak pager arang. Ngisin isini. 5.    Welas tanpå alis. Karêpé wêlas nangíng malah gawé kapitunan. 6.    Wís kêbak sundukané. Wís akèh bangêt kaluputané. 7.    Wiwít kuncúng nganti gêlúng. Wiwít cilík nganti gêdhé/tuwå.

Y  1.    Yitnå yuwånå mati inå. Síng ngati-ati bakal slamêt, síng sêmbrånå bakal cilåkå. 2.    Yiyidan munggíng rampadan. Biyèné wóng dúrjånå/culikå, saiki dadi wóng síng alím. 3.    Yogå anyånggå yogi. 4.    Murid nirókaké piwulangé guru. 5.    Yuwånå mati lenå. Wóng bêcík olèh cilåkå, margå kurang ati-ati. 6.    Yuyu rumpúng mbaróng róngé. Omahé magróng-magróng nanging sêjatiné mlarat.